ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Ο άνθρωπος που υποφέρει από φιλαυτία συνήθως ταυτίζεται με τον εγωιστή. O εγωιστής δεν έχει την πραγματική εικόνα της κατάστασής του. Το μεγαλύτερο μέρος του «εγώ» του είναι φανταστικό, ενώ η ναρκισσιστική αυτο- εικόνα του συνεχώς διαφοροποιείται. Ζητάει συνεχώς την επιβεβαίωση των άλλων, τα θελήματά του τα κάνει δικαίωμα, ενώ παραβλέπει τα σφάλματά του. Πονάει από τον εγωισμό του, ντρέπεται, φοβάται, αγχώνεται και φυσικά είναι πολύ εύκολο και να τον κοροϊδεύεις ακόμα, αρκεί να τον κολακεύεις και να του φουσκώνεις το εγώ του.
Εγωισμός, όμως, δεν είναι μόνο η εγωκεντρική συμπεριφορά, αλλά κυρίως αυτό που ονομάζουμε φιλαυτία. Οι νηπτικοί Πατέρες, στα ασκητικά τους συγγράμματα περιγράφουν εκδηλώσεις της φιλαυτίας και τρόπους καταπολέμησής της. Η φιλαυτία είναι η συμπύκνωση όλων των παθών. Εξαιτίας της φιλαυτίας ο σύγχρονος άνθρωπος, σαν τους πρωτοπλάστους, αναζητεί να γίνει και αυτός «Θεός». Ξεχνάει, σαν γνήσιο μεταπτωτικό τέκνο, ότι είναι εικόνα Θεού, ότι υιοθετείται κατά Θεόν με το βάπτισμα και ότι ακόμα και αυτή η θέωση του χαρίζεται ("καθ' ομοίωσιν"). Και όμως ζητάει την ατομική του αναγνώριση, την δική του (άδοξο) δόξα, την αυτοθέωση. Ο ίδιος ο Θεός, θέλοντας να μας βγάλει από τη νοσηρή αγάπη του εαυτού μας, μάς θέτει πρώτη εντολή να αγαπήσουμε καθολικά με την καρδιά μας το Θεό και κατ' επέκταση και τον συνάνθρωπο. Γι' αυτό και στον πρώτο μακαρισμό ο Κύριος λέει «ευτυχισμένοι οι ταπεινοί», γιατί αυτοί μπορούν να αγαπήσουν.
ΦΙΛΑΥΤΙΑ ΩΣ ΠΑΘΟΣ: Ο Απόστολος Παύλος λέει στον Τιμόθεο ότι οι άνθρωποι θα είναι φίλαυτοι, φιλάργυροι, αλαζόνες, υπερήφανοι, βλάσφημοι, κ.ά.
.Βάζει πρώτη την φιλαυτία, διότι αυτή τίκτει τα υπόλοιπα πάθη, ως κατ' εξοχήν πτωτικό πάθος. Οι Πατέρες βάζουν επικεντρώνουν τη θεραπευτική προσώπου στην κένωση από τον εγωισμό που είναι μητέρα-τροφός των παθών. Η φιλαυτία ονομάζεται "αρχή των κακών" (Άγιος Μάξιμος), "βασίλισσα των αμαρτιών" (Άγιος Γρηγόριος Διάλογος) και "νέκρωση της θείας ζωής" (Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης).
Αν αγαπάς τον εαυτό σου και τον κολακεύεις, δεν θες ούτε να κοπιάσεις, ούτε πειρασμό να υπομείνεις, ούτε να κακοπαθήσεις. Ο Άγιος Ησύχιος γράφει ότι παιδιά της φιλαυτίας είναι ο αυτοέπαινος, η αυταρέσκεια, η γαστριμαργία, η πορνεία, η κενοδοξία, ο φθόνος και η υπερηφάνεια. Ο εγωκεντρικός φίλαυτος άνθρωπος, μη θέλοντας ή μη μπορώντας να αγαπήσει τους συνανθρώπους, νιώθει ότι ο πλησίον γίνεται η κόλασή του!
Ο Διαφωτισμός, ο ρομαντισμός και η σύγχρονη "Νεοεποχίτικη" φιλοσοφία άλλαξαν τη θεώρηση της ανθρώπινης κοινωνίας από Θεανθρωποκεντρική σε ανθρωποκεντρική. Η σύγχρονη δυτική «κοινωνία» χαρακτηρίζεται από την ανάδειξη του εαυτού. Ο καθένας θεωρεί πλέον "Αλήθεια", αυτό που εκείνος παράγει νοητικά. Ο ουμανιστικός άνθρωπος επιζητεί αυτοδικαίωση, και αυτοθέωση. Το πρόσωπο μετατράπηκε σε άτομο, και η κοινωνία σε μάζα.
Συνέπεια: ο άνθρωπος βιώνει τη μοναξιά. Είναι η "ερημία των πόλεων" (Μωυσής Αγιορ.). Ο Γέρων Ιωσήφ Βατοπαιδινός έλεγε: "H φιλαυτία διαιρείται σε δύο μέρη, την υλική και την πνευματική. Ως εκ τούτου ερεθίζονται και τα δύο είδη των παθών, τα σωματικά και τα ψυχικά. Έτσι ο θυμός εμφανίζεται επειδή φράζεται ο δρόμος της φιλαυτίας. Στους εμπαθείς και αιχμαλώτους στα σωματικά πάθη, που κυριαρχούν οι παράλογες ορέξεις και οι ηδονές, ο θυμός κινείται από το φόβο της στερήσεως της ικανοποιήσεώς τους. Το ίδιο γίνεται και στους αιχμαλώτους των ψυχικών παθών, όπως της φιλοδοξίας, του εγωισμού, της υπερηφάνειας,(...). Όλα αυτά είναι τα κίνητρα και εργαλεία του θυμού, που μας χωρίζει από την παναγάπη και τη ζωή, το Θεό, και μας ετοιμάζει τόπο στον Άδη και το θάνατο, τον τόπο του σατανά!" Ο Άγιος Ιωάννης ο Σιναϊτης συμβουλεύει: "Πρόσεχε τον εαυτό σου από τη μητέρα των κακών, τη φιλαυτία, πού είναι ή παράλογη αγάπη του σώματος. Απ' αυτή γεννιούνται εμπαθείς λογισμοί (...), γαστριμαργίας, φιλαργυρίας και κενοδοξίας, πού σχηματίζονται παίρνοντας αφορμή από την αναπόφευκτη τάχα ανάγκη του σώματος κι άπ' αυτούς
πάλι γεννιέται όλος ο κατάλογος των κακών. Είναι ανάγκη λοιπόν να προσέχουμε και να την πολεμούμε με μεγάλη νίψη. Τη φιλαυτία αντιμάχονται ή αγάπη και ή εγκράτεια.
Κανένας δεν μίσησε τη σάρκα του, λέει ο απόστολος (Εφ. 5:29), αλλά τη σκληραγωγεί και τη χρησιμοποιεί ως δούλη (Α' Κορ. 9:27), μην παρέχοντας της τίποτε άλλο παρά τροφές και ενδύματα (Α' Τιμ. 6:8), κι άπ' αυτά όσα της χρειάζονται για να ζει." Ο Γέρων Παϊσιος έλεγε; "Ο νους αν μεν στραφεί προς τον Θεό, έχει δούλο το σώμα και δεν του παρέχει τίποτα περισσότερο από όσα είναι απαραίτητα για την ζωή. Αν, πάλι, στραφεί προς την σάρκα, τότε υποδουλώνεται στα πάθη και επιθυμεί συνεχώς να φροντίζει γι' αυτήν".
Η ΑΛΛΗ ΦΙΛΑΥΤΙΑ: Υπάρχει και άλλο ένα παρακλάδι, δυσδιάκριτο όμως, της φιλαυτίας-εγωισμού, που συνδέεται με την θρησκευτικότητα. Είναι ο γνωστός κλασσικός φαρισαϊσμός, η θρησκοληψία, ο φονταμενταλισμός, ο ανεπίγνωτος ζήλος.
Μπορεί κάποιος να είναι τυπικός τηρητής των θείων εντολών, αλλά η προαίρεση του, να μην ταυτίζεται με το θέλημα του Θεού, αλλά με την αναγνώρισή του και το "γέμισμα" της φιλαυτίας του. Είναι το πρόσωπο που μετατρέπει το εκκλησιαστικό__ ήθος σε σειρά ηθικιστικών κανόνων. Θεωρεί τον εαυτό του σωσμένο και φορτώνει τους γύρω του, με περιττές εντολές, μένει στους τύπους χωρίς διάκριση, χάνοντας την ουσία.
ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟΥ: Κατά τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη ο άνθρωπος πρέπει να εξετάσει τον εαυτό του και να δει: πώς φέρεται στον εαυτό του και αν μισεί τον εαυτό του. Γιατί αυτό το μίσος, κατά τον Άγιο, είναι σωτηριώδες: "αυτό σε κάνει να εναντιώνεσαι στο φρόνημα της σαρκός και στο θέλημα του διαβόλου, και απεναντίας να υποτάσσεσαι στο θέλημα του Θεού." Εάν, όμως, κολακεύει και αγαπά τον εαυτό του άτακτα και άμετρα, δε θα μπορέσει ούτε να κοπιάσει, ούτε να θλιβεί, ούτε να κακοπαθήσει, ούτε πειρασμό να υπομείνει, ούτε να υποταχθεί στο θέλημα του Κυρίου. Και προσθέτει ο Αγιορείτης Πατέρας: "εσύ αν είσαι φίλαυτος και αγαπάς τον εαυτό σου, μισείς στ' αλήθεια τον εαυτό σου και θα τον καταστρέψεις", τονίζοντας ότι "Χωρίς τη φιλαυτία ο διάβολος δεν μπορεί να βλάψει τον άνθρωπο ούτε στο παραμικρό". Κατά τους Πατέρες ο Θεός δε θανατώνει τον άνθρωπο ελπίζοντας στη μετάνοιά του: "δι' αυτό μεν τοι και την ζωήν ταύτην ο Θεός
συνεχώρησεν ημίν, τόπον μετανοίας παρεχόμενος." (Γρηγόριος Θεσσαλονίκης). Στον αυτοέλεγχο που προτείνει ο Άγιος Νικόδημος συμπεριλαμβάνει τη μετάνοια:
"Εξέτασε για τη μετάνοια που κάνεις, πρώτον τι λογής είναι η εσωτερική σου διάθεση και μετάνοια, η οποία συνίσταται στο να μισείς τις αμαρτίες σου περισσότερο από κάθε άλλο κακό." Τέλος, προτείνει να εξετάζουμε τα έργα της ζωής μας αν τα κάνουμε από αγάπη ή υποχρέωση. Γιατί "αν είναι απλώς κοσμικά, τα οποία εσύ μεν τα ονομάζεις πραγματείες και πολύτιμα, οι δε άγιοι τα λένε αργά και χαμένα επειδή δε χρησιμεύουν στο σκοπό της σωτηρίας (...) είναι τέτοια μίσησέ τα και αποστρέψου τα και μεταχειρίσου μόνο εκείνα τα έργα και τις πράξεις από τις οποίες έχεις να λάβεις μισθό στον ουρανό."
ΘΕΡΑΠΕΙΑ: Οι Άγιοι της Εκκλησίας κατέγραψαν την εξέλιξη της αρρώστιας του εγωκεντρισμού-φιλαυτίας, καθώς και την θεραπεία της. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας λέει ότι χρειάζεται ο φίλαυτος να αποκτήσει την ταπείνωση. Να ταπεινωθεί κανείς βλέποντας τη θυσία του Νυμφίου, βλέποντας την τελειότητα των δημιουργημάτων, την άπειρη σοφία Του. Βοηθητικό επίσης μέσο, είναι η Θεία Ευχαριστία, όπου λειτουργούμε όλοι ως Εκκλησία με καθολική ευσέβεια. Αλλά και προσωπικά ο καθένας μας, μπαίνοντας στον χώρο της νηστείας, της προσευχής, της υπακοής, της άσκησης, της ανάγνωσης των Ευαγγελίων, νιώθει την αδυναμία της δικής του ανθρώπινης φύσεως καθώς και το ύψος οπού έφτασαν οι άγιοι με την χάρη του Θεού. Αν ο φίλαυτος δεν θέλει να διορθωθεί ας ακούσει την Αγία Γραφή: "Ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται" (Λουκ. ιη΄ 14) και: "Υπερηφάνοις ο Θεός αντιτάσσεται" (Α' Πετρ. ε΄ 5). Όταν ο άνθρωπος, δεν κατανοεί και δεν ωφελείται από την χάρη των δωρεών αλλά τα θεωρεί, ίσως, αιτία κενοδοξίας, τότε έρχεται η χάρη των πειρασμών. Ο άνθρωπος, σε κάποια χρονική στιγμή, χωρίς να το θέλει, συγκλονίζεται σε βάθος, μπορεί να χάσει όλα όσα νόμιζε δεδομένα, υγεία, περιουσία, οικείους. Κατά τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή η "καταφρόνηση" του σώματος και της φιλαυτίας οδηγεί στη θέωση: "αν ο Γεδεών δεν έσπαγε τις στάμνες, δεν θα μπορούσε να δει το φως των λαμπάδων (Κριτ. ζ΄20). Έτσι και ο άνθρωπος, αν δεν καταφρονήσει το σώμα, δεν θα μπορέσει να δει το φως της Θεότητας." Ο Θεός μας δείχνει με τον λόγο και την αγία ζωή Του την έξοδο από τη φιλαυτία, τη λύτρωση και__ την ελευθερία: "Όποιος θέλει, ας απαρνηθεί τον εαυτό του, ας πάρει το σταυρό του, και ας με ακολουθήσει", "ανεχόμενοι αλλήλων εν αγάπη" ( Eφ. δ΄2), "μηδείς το εαυτού ζητείτω αλλά το του ετέρου" (A΄ Kορ. ι΄24), "παντί τώ αιτούντί σε δίδου και από του αίροντος τα σά μή απαίτει" (Λουκ. στ΄30), "αγαπάτε τους εχθρούς υμών, εύχεσθε υπέρ των επηρεαζόντων υμάς και διωκόντων»" (Ματ. ε΄ 44), και τέλος: "ευλογείτε και μή καταράσθε" (Ρωμ. Ιβ΄14). Ευτυχής εκείνος ο οποίος Τον ακολουθεί διότι "Ο ακολουθών εμοί ου μη περιπατήσει εν τη σκοτία αλλ' έξει το φως της ζωής".
ΕΠΙΜΥΘΙΟ: Ο σύγχρονος Αγιορείτης Πατέρας Γεώργιος Καψάνης έλεγε σε μια συνέντευξή του: "Όσο η καρδιά μας δεν έχει ελευθερωθεί από τη φιλαυτία, η Χάρις του Θεού δεν μπορεί να κατοικήσει μέσα της, να διώξει το σκοτάδι και να αναδείξει το κάλλος της θεοπλάστου ψυχής μας, να μας κάνει υιούς Θεού και κληρονόμους της Βασιλείας Του. Ο αγώνας κατά της φιλαυτίας είναι καθήκον των Χριστιανών, κληρικών, μοναχών και λαϊκών. Επειδή η μετοχή στη Βασιλεία του Θεού είναι κλήση για όλους τους Χριστιανούς. Εύχομαι με τη Χάρη του Χριστού να κάνουμε άπαντες αυτόν τον αγώνα κατά της φιλαυτίας, ώστε να γίνουμε συγκληρονόμοι της Βασιλείας του Θεού εν Χριστώ."
Βιβλιογραφία:
-Γέρων Παϊσιος, Γιατί επιτρέπει ο Θεός [από το βίο του Οσίου Αρσενίου του Καππαδόκου]
Νικόδημος Αγιορείτης, Αόρατος πόλεμος.
-Ιωάννης Σιναϊτης, Κλίμαξ.
-Ιωάννης Σιναϊτης, Κλίμαξ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου