Παρασκευή 14 Μαρτίου 2014

π.Αλέξανδρος Σμέμαν:Μεγάλη Σαρακοστή, ένας τρόπος ζωής.



Στιγμιότυπο από την Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία (Είσοδος)


Μ τν παρακολούθηση τν κολουθιν, μ τ νηστεία, κόμα κα μ τν προσευχ σ τακτ διαστήματα δν ξαντλεται λη προσπάθεια στ διάρκεια τς Μεγάλης Σαρακοστς. μλλον γι ν εναι λα ατ ποτελεσματικ κα ν χουν νόημα, πρέπει να ποστηρίζονται κα π ατ τν δια τ ζωή. Χρειάζεται δηλαδή, νας «τρόπος ζως» πο ν μν ρχεται σ ντίθεση μ λα ατ κα ν μν δηγε σ μία «διασπασμένη» παρξη.


Στ παρελθόν, στς ρθόδοξες χρες δια κοινωνία πρόσφερε μία τέτοια ποστήριξη μ τν συνδυασμ πο εχε στ θιμα, στς ξωτερικς λλαγές, μ τ νομοθεσία, μ τος δημόσιους κα διωτικος κανονισμούς, μ λα δηλαδ σα περιλαμβάνονται στ λέξη πολιτισμός. Κατ τ Μεγάλη Σαρακοστ λοκλήρη κοινωνία ποδεχόταν να συγκεκριμένο υθμ ζως, ρισμένους κανόνες πο πενθύμιζαν στ τομα-μέλη τς κοινωνίας τν περίοδο τς Σαρακοστς. Στ ωσία, λόγου χάρη, δν μποροσε κανες εκολα ν ξεχάσει τ Σαρακοστ γιατ ο καμπάνες τν κκλησιν χτυποσαν διαφορετικ ατ τν περίοδο· τ θέατρα κλειναν καί, σ παλιότερους καιρούς, τ δικαστήρια νέβαλλαν τ λειτουργία τους. Φυσικά, λα ατ τ ρεθίσματα π μόνα τους, εναι φανερό, τι δν ταν δυνατ ν ναγκάσουν τν νθρωπο ν δηγηθε στ μετάνοια σ μία πι ζωνταν θρησκευτικ ζωή. λλ μως δημιουργοσαν μία ρισμένη τμόσφαιρα – να εδος σαρακοστιανο κλίματος, που τομικ προσπάθεια γινόταν εκολότερη.
κριβς πειδ εμαστε δύναμοι χρειαζόμαστε τς ξωτερικς πενθυμίσεις, τ σύμβολα, τ σημάδια. Φυσικ πάντα πάρχει κίνδυνος ατ τ ξωτερικ σύμβολα ν᾿ ποκτήσουν ατοτέλεια, ν γίνουν ατοσκοπός, κα τσι ντ ν εναι πλ μία πενθύμιση, ν γίνουν γι τν κοιν ντίληψη τ μόνο περιεχόμενο τς Μεγάλης Σαρακοστς. Ατν τν κίνδυνο τν χουμε πισημάνει παραπάνω, ταν μιλήσαμε γι τς ξωτερικς συνήθειες κα τ πανηγύρια πο ντικαθιστον τ γνήσια προσωπικ προσπάθεια. ν μως καταλάβουμε σωστ ατς τς συνήθειες, τότε θ γίνουν «κρίκος» πο συνδέει τν πνευματικ προσπάθεια μ τ ζωή.
Δν ζομε σ μία ρθόδοξη κοινωνία [ συγγραφέας, Ῥῶσος στν καταγωγή, ζε σήμερα στν μερικ] κα φυσικ δν εναι δυνατ ν δημιουργηθε ατ τ «κλίμα» τς Σαρακοστς σ πίπεδο κοινωνικό. Ετε εναι Σαρακοστ ετε χι, κόσμος πο μς περιβάλλει, πο ποτελομε κα μες δικό του ναπόσπαστο κομμάτι, δν λλάζει. Κατ συνέπεια, ζητιέται π μς μία νέα προσπάθεια ν σκεφτομε τν παραίτητη θρησκευτικ σχέση νάμεσα στ «ξωτερικ» κα τ «σωτερικό».
πνευματικ τραγωδία τς κκοσμίκευσης εναι κείνη πο μς σπρώχνει σ μία πραγματικ θρησκευτικ «σχιζοφρένεια» – να σπάσιμο δηλαδ τς ζως μας σ δυ κομμάτια: τ θρησκευτικ κα τ κοσμικό, πο χουν λο κα λιγότερη λληλοεξάρτηση. τσι, πνευματικ προσπάθεια εναι παραίτητη γι ν μεταθέσει τ παραδοσιακ θιμα κα τς συνήθειες, πο εναι βασικ μέσα στν προσπάθειά μας κατ τν περίοδο τς Σαρακοστς. Μ᾿ να πειραματικ κα ναγκαστικ σχηματικ τρόπο θ μποροσε κανες ν δε ατ τν προσπάθεια σ δυ πλαίσια: στ ζω μέσα στ σπίτι κα στ ζω ξω π᾿ ατό.
Γι τν ρθόδοξη ντίληψη, τ σπίτι κα οκογένεια ποτελον τν πρώτη κα βασικότερη περιοχ τς χριστιανικς ζως τς φαρμογς τν χριστιανικν ρχν στν καθημεριν ζωή. Τ σπίτι, δηλαδ τ στυλ κα τ πνεμα τς οκογενειακς ζως κα χι τ σχολεο, κόμα οτε κα κκλησία, εναι κενο πο σχηματίζει μέσα μας τ θεμελιακ ντίληψη γι τν κόσμο, πο μορφοποιε στν σωτερικό μας, τ βασικ προσανατολισμό, τν ποο σως γι ρκετ διάστημα δν τν καταλαβαίνουμε, λλ πο τελικ θ γίνει νας ποφασιστικς παράγοντος. στάρετς Ζωσιμς το Dοstοyevsky στος δελφος Καραμαζφ λέει: «κενος πο μπορε ν χει καλς ναμνήσεις π τν παιδική του λικία εναι σωσμένος γι λη του τ ζωή». Τ σημαντικ δ εναι τι κάνει ατ τν παρατήρηση στερα π τ θύμηση τς μητέρας του πο τν εχε πάρει μαζί της στ Θεία Λειτουργία τν Προηγιασμένων. Θυμται τν μορφι τς κολουθίας, τ μοναδικ μελδί το κατανυκτικο «κατευθυνθήτω προσευχή μου ς θυμίαμα νώπιν σου…».
πέροχη προσπάθεια γι θρησκευτικ γωγ πο γίνεται σήμερα στ κατηχητικ σχολεα δν σημαίνει κα πολλ πράγματα, ν δν βασίζεται στ ζω τς οκογένειας. Τί, λοιπόν, θ μποροσε κα θ πρεπε ν γίνει στ σπίτι στ διάρκεια τς Μεγάλης Σαρακοστς; πειδ εναι δύνατο ν καλύψουμε δ λες τς πλευρς τς οκογενειακς ζως θ περιοριστομε μόνο σ μία π᾿ ατές.
λοι μας, χωρς μφιβολία, συμφωνομε τι τρόπος τς οκογενειακς ζως χει ιζικ λλοιωθε μ τν παρουσία το αδιοφώνου κα τς τηλεόρασης. Ατ τ μέσα τς «μαζικς νημέρωσης» διαποτίζουν σήμερα λόκληρη τ ζωή. Δν χρειάζεται κανες ν βγε π τ σπίτι γι ν βρεθε «ξω». λόκληρος κόσμος εναι μόνιμα δ, σ πόσταση πο τν φτάνουμε… κίνητοι. Καί, σιγ σιγά, στοιχειώδης μπειρία ν βρεθομε σ᾿ ναν σωτερικ κόσμο, μέσα στν μορφι τς «σωτερικότητας» χει ντελς χαθε π τ σύγχρονο πολιτισμό μας. Κα ν δν εναι τηλεόραση, εναι μουσική. μουσικ παψε ν εναι κάτι πο τ κούει κανες σταθερά. γινε πι μία «πόκρουση θορύβου» πο συνοδεύει τς συνομιλίες μας, τ διάβασμα, τ γράψιμο κλπ. Στν πραγματικότητα ατ νάγκη ν κούγεται συνέχεια μουσικ φανερώνει τν δυναμία το σύγχρονου νθρώπου ν χαρε τ σιωπή, ν τν καταλάβει χι σν κάτι ρνητικό, σν μία πλ λλειψη, λλ κριβς σν μία παρουσία κα σν τν μοναδικ προϋπόθεση γι τν πι ληθιν παρουσία.
ν Χριστιανς το παρελθόντος ζοσε κατ να μεγάλο βαθμ σ᾿ να σιωπηλ κόσμο πο το δινε πλούσιες εκαιρίες γι ατοσυγκέντρωση στν σωτερικό του κόσμο, σημερινς χριστιανς εναι ναγκασμένος ν κάνει εδικ προσπάθεια γι ν καλύψει ατ τν ναγκαία διάσταση τς σιωπς, ποία ατ μόνο μπορε ν μς φέρει σ παφ μ τς ψηλς πραγματικότητες. τσι, λοιπόν, τ πρόβλημα το αδιοφώνου κα τς τηλεόρασης στ διάρκεια τς Μεγάλης Σαρακοστς δν εναι περιθωριακ πόθεση, λλ μ πολλος τρόπους εναι να θέμα πνευματικς ζως θανάτου.
Πρέπει κανες ν συνειδητοποιήσει τι εναι δύνατο ν μοιράσουμε τ ζωή μας νάμεσα στ «χαρμολύπη» τς Μεγάλης Σαρακοστς κα στ τελευταο σήριαλ. Ατ τ δυ βιώματα εναι συμβίβαστα κα τ να, σίγουρα, θ σκοτώσει τ λλο. Κα εναι πολ πιθανό, κτς ν γίνεται μία ντονη προσπάθεια, τι τ τελευταο σήριαλ χει πολ μεγαλύτερες λπίδες σ βάρος τς «χαρμολύπης» – παρ τ ντίθετο.
Μία πρώτη «συνήθεια» πο προτείνεται εναι ν μειωθε δραστικ παρακολούθηση το αδιοφώνου κα τς τηλεόρασης στν περίοδο τς Σαρακοστς. Δν τολμομε ν λπίζουμε τι θ πάρξει μία «γενικ» νηστεία, λλ μόνο «σκητικ» ποία, πως ξέρουμε, σημαίνει, πρτα π᾿ λα λλαγ τροφς κα μειώσή της. Φυσικ τίποτε τ κακ δν πάρχει, λόγου χάρη, στ ν συνεχίσει κανες ν παρακολουθε στ αδιόφωνο κα στν τηλεόραση εδήσεις, κλεκτς σειρές, νδιαφέροντα κα πνευματικ διανοητικ μπλουτισμένα προγράμματα. κενο πο πρέπει ν σταματήσει στν διάρκεια τς Σαρακοστς εναι πλήρης «παράδοση» στν τηλεόραση – μετατροπ δηλαδ το νθρώπου σ «λάχανο» πάνω σ μία πολυθρόνα κολλημένο στν θόνη πο παθητικ δέχεται ,τι βγαίνει π᾿ ατή. ταν μουνα παιδ (ταν τότε προτηλεοπτικ ποχ) μητέρα μου συνήθιζε ν κλειδώνει τ πιάνο τν πρώτη, τν τετάρτη κα τν βδόμη βδομάδα τς Σαρακοστς. Ατ νάμνηση εναι μέσα μου ζωηρότερη π τς μακρινς κολουθίες τς Σαρακοστς κα κόμα κα σήμερα ταν παίζει τ αδιόφωνο ατς τς μέρες μ ταράζει σχεδν σο κα μία βλαστήμια. ναφέρω ατ τν προσωπική μου νάμνηση μόνο σν μία διευκρίνηση τς πίδρασης πο μπορον ν χουν μερικς ξωτερικς νέργειες στν ψυχ νς παιδιο. Κα ατ πο κρύβεται δ δν εναι να πλ πομονωμένο θιμο νας κανόνας λλ εναι μία μπειρία τς Σαρακοστς σν μις εδικς χρονικς περιόδου, σν κάποιου πράγματος πο εναι παρν λο τ χρόνο κα πο δν πρέπει ν χαθε, ν κρωτηριαστε, ν καταστραφε. δ κόμα, σον φορ τ νηστεία, μία πλ πουσία ποχ π τν τροφ δν εναι παρκής, πρέπει ν χει τ θετικό της συμπλήρωμα.
σιωπ πο δημιουργε πουσία το θορύβου το κόσμου, τν θορύβων πο παράγονται π τ μέσα τς μαζικς πικοινωνίας, πρέπει ν γεμίσει μ θετικ περιεχόμενο. ν προσευχ εναι τροφ γι τς ψυχές μας, τροφή, πίσης, θέλει κα τ μυαλό μας, γιατ κριβς ατ τ διανοητικ μέρος το νθρώπου εναι πο καταστρέφεται σήμερα π τ σταμάτητο σφυροκόπημα τς τηλεόρασης κα το αδιοφώνου, τν φημερίδων, τν εκονογραφημένων κδόσεων κλπ. Ατό, λοιπόν, πο προτείνουμε, παράλληλα μ τν πνευματικ προσπάθεια, εναι μία διανοητική, θ λέγαμε, προσπάθεια. Πόσα, λήθεια, ριστουργήματα, πόσους πέροχους καρπος τς νθρώπινης σκέψης, τς φαντασίας κα τς δημιουργικότητας ρνούμαστε στ ζωή μας μόνο κα μόνο γιατ μς εναι πολ πι νετο, γυρίζοντας στ σπίτι π τ δουλει παραδομένοι στ σωματικ κα διανοητικ κόπωση, ν πιέσουμε τ κουμπ τς τηλεόρασης ν βυθιστομε στ τέλειο κεν νς εκονογραφημένου περιοδικο.
λλ πς φανταζόμαστε τι θ μπορούσαμε ν προγραμματίσουμε τν περίοδο τς Σαρακοστς; σως ν κάνουμε να κατάλογο βιβλίων γι διάβασμα; Φυσικ δν εναι παραίτητο λα ατ τ βιβλία ν εναι πωσδήποτε θρησκευτικά, δν μπορον λοι ν γίνουν θεολόγοι. μως πάρχει πολλ «Θεολογία» κρυμμένη σ μερικ λογοτεχνικ ριστουργήματα κα καθετ πο πλουτίζει τ νοημοσύνη μας, κάθε καρπς τς ληθινς νθρώπινης δημιουργίας εναι ελογημένος π τν κκλησία καί, ταν χρησιμοποιηθε κατάλληλα, ποκτάει πνευματικ ξία.
Σ προηγούμενο κεφάλαιο ναφέραμε τι τετάρτη κα πέμπτη Κυριακ τν Νηστειν εναι φιερωμένες στ μνήμη δύο μεγάλων διδασκάλων τς χριστιανικς πνευματικότητας: το γίου ωάννου τς Κλίμακας κα τς σίας Μαρίας τς Αγυπτίας. Θ πρέπει ατ ν τ πάρουμε σν μία ερύτερη πόδειξη τι κενο πο ζητάει π μς κκλησία ν κάνουμε στ διάρκεια τς Μεγάλης Σαρακοστς εναι ν μπλουτίσουμε τν πνευματικ κα διανοητικ σωτερικ κόσμο μας, ν μελετήσουμε κα ν στοχασθομε πάνω σ ,τι μπορε ν μς βοηθήσει ν᾿ νακαλύψουμε ατν τν σωτερικ κόσμο κα τς χαρές του. π ατ τ χαρά, π τν ληθιν κλήση το νθρώπου πο κπληρώνεται σωτερικ κα χι ξωτερικά, «σύγχρονος κόσμος» δν μς προσφέρει σήμερα οτε κν μία γεύση· μως χωρς ατή, χωρς τν ντίληψη τς Σαρακοστς σν ταξιδιο στ βάθος το εναι μας, Σαρακοστ χάνει τ νόημά της.
Τέλος, ποιό θ μποροσε ν εναι τ νόημα τς Σαρακοστς στς τέλειωτες ρες πο περνμε ξω π τ σπίτι; Στς συναλλαγές μας, καθισμένοι σ᾿ να γραφεο σκώντας τ παγγελματικά μας καθήκοντα, ταν συναναστρεφόμαστε τος συναδέφους κα τος φίλους μας; ν κα δν εναι δυνατν ν δοθε δ μία συγκεκριμένη συνταγή, πως κα σ κάθε λλη περίπτωση, μως μερικς πολ γενικς πόψεις μπορον ν λεχθον. Κα πρτα-πρτα Σαρακοστ εναι μία θαυμάσια εκαιρία ν λέγξουμε τν πίστευτα περοπτικ χαρακτρα μας στς σχέσεις μας μ τος νθρώπους, στ διάφορα γεγονότα κα στ δουλειά. «Χαμογέλα!», «μ στεναχωριέσαι» κλπ. Εναι σλόγκαν πο στν πραγματικότητα γιναν «διαταγς» πο πρόθυμα τς δεχόμαστε κα πο σημαίνουν: μν νακατεύεσαι, μ ωτς, μ προχωρς βαθύτερα στς σχέσεις σου μ τος λλους νθρώπους· φύλαξε τος κανόνες το παιγνιδιο πο συνδυάζει τ φιλικ διάθεση μ τν τέλεια διαφορία· σκέψου τ πάντα μόνο μέσα στ πλαίσια το λικο κέρδους, τς φέλειας, τς προαγωγς ν εσαι, μ᾿ λλα λόγια, να κομμάτι το κόσμου ποος ν συνέχεια χρησιμοποιε τς μεγάλες λέξεις: λευθερία, εθύνη, φροντίδα κλπ., de facto κολουθε τν λιστικ ρχ τι νθρωπος εναι ατ πο τρώει!
Μεγάλη Σαρακοστ εναι περίοδος γι ναζήτηση νοήματος. Ν βρ, δηλαδ νόημα στν παγγελματική μου ζω στ πλαίσια τς κλήσης μου· νόημα στς προσωπικς σχέσεις μου μ τ᾿ λλα πρόσωπα· νόημα στ φιλία· νόημα στς εθύνες μου. Δν πάρχει πασχόληση, πάγγελμα πο ν μ μπορε ν «μεταμορφωθε» – στω κα γι λίγο μόνο – μ στόχο χι τ μεγαλύτερη πόδοση τν καλύτερη ργάνωση, λλ τς νθρώπινες σχέσεις. δια προσπάθεια γι «σωτερικοποίηση» λων τν σχέσεών μας εναι παραίτητη γιατ εμαστε λεύθερες νθρώπινες πάρξεις πο καταντήσαμε (χωρς τς περισσότερες φορς ν τ ξέρουμε) φυλακισμένοι στ συστήματα τ ποα προοδευτικ κάνουν τν κόσμο μας πάνθρωπο. Κα ν στν πίστη μας πάρχει κάποιο νόημα, ατ πρέπει ν εναι συνδεδεμένο μ τ ζω κα λα τ συνακόλουθά της. Χιλιάδες νθρωποι νομίζουν τι ο παραίτητες λλαγς ρχονται μόνο π᾿ ξω μ τν πανάσταση κα τν λλαγ στς ξωτερικς συνθκες. Στ χέρι τους εναι ν ποδείξουν ο χριστιανο τι στν πραγματικότητα καθετ ξεκινάει π μέσα -π τν πίστη κα τ ζω σύμφωνα μ τν πίστη ατή. κκλησία ταν μπκε στν λληνο-ωμαϊκ κόσμο, δν κατάγγειλε τ δουλεία, δν ξεσήκωσε σ παναστάση. Ατ δια πίστη της, νέα θεώρηση το νθρώπου κα τς ζως εναι κείνη πο προοδευτικ καταργε τ δουλεία. νας «γιος» -κα γιος δ σημαίνει, πολ πλά, κάθε νθρωπος πο παίρνει πάντοτε στ σοβαρ τν πίστη του- θ κάνει πολ περισσότερα γι τν λλαγ το κόσμου παρ χιλιάδες τυπωμένα προγράμματα. γιος εναι μόνος ληθινς παναστάτης σ᾿ ατν τν κόσμο.
Μία τελευταία γενικ παρατήρηση: Μεγάλη Σαρακοστ εναι εκαιρία γι λεγχο στ λόγια μας. κόσμος μας εναι περβολικ βερμπαλιστικς κα μες συνέχεια πλημμυρίζουμε π λόγια πο χουν χάσει τ νόημά τους κα συνεπς τ δύναμή τους. Χριστιανισμς ποκαλύπτει τν ερότητα το λόγου – να ληθιν θεο δρο στν νθρωπο. Γι᾿ ατ κριβς μιλία μας εναι προικισμένη μ τεράστια δύναμη ετε θετικ ετε ρνητική. Γι᾿ ατ πίσης κα θ κριθομε γι τ λόγια μας: «λέγω δ μν τι πν ρμα ργν ἐὰν λαλήσωσιν ο νθρωποι, ποδώσουσι περ ατο λόγον ν μέρ κρίσεως· 37 κ γρ τν λόγων σου δικαιωθήσ κα κ τν λόγων σου καταδικασθήσ» (Ματθ. 12,36-37).
λέγχουμε τ λόγια μας μ τ ν νακαλύπτουμε τ σοβαρότητα κα τν ερότητ τους, ν καταλαβαίνουμε τι μερικς φορς να «στεο» πο λέγεται περίσκεπτα, μπορε ν χει καταστρεπτικ ποτελέσματα, μπορε ν γίνει κείνη τελευταία «σταγόνα» πο ξεχυλίζει τ ποτήρι κα νθρωπος φτάνει στν τελικ πελπισία κα καταστροφή. λλ λόγος μπορε πίσης ν εναι κα μία μαρτυρία. Μία τυχαία συνομιλία σ᾿ να γραφεο μ τ συνάδελφο μπορε ν μεταδώσει καλύτερα μία θεώρηση γι τ ζωή, μία διάθεση πέναντι στος λλους νθρώπους κα στ δουλει κα ν χει περισσότερα ποτελέσματα π τ τυπικ κήρυγμα. Μπορε, π μία τέτοια συνομιλία, ν πέσουν σπόροι γι μία ρώτηση πάνω στ δυνατότητα μις λλης προσέγγισης τς ζως, σπόροι γι πιθυμία ν γνωρίσει κανες περισσότερα. Δν χουμε, πραγματικά, δέα πόσο πηρεάζουμε νας τν λλον μ τ λόγια, μ τν τόνο τς προσωπικότητάς μας. Κα τελικ ο νθρωποι λκύονται στν Θεό, χι γιατ κάποιος μπόρεσε ν τος δώσει διαφωτιστικς ξηγήσεις, λλ γιατ εδαν σ᾿ ατν τ φς, τ χαρά, τ βάθος, τ σοβαρότητα, τν γάπη πο π μόνα τους ποκαλύπτουν τν παρουσία κα τ δύναμη το Θεο στν κόσμο.
τσι, ν Μεγάλη Σαρακοστή, πως επαμε στν ρχή, εναι νακάλυψη τς πίστης π τν νθρωπο, εναι πίσης κα νόρθωση τς ζως του, το θεϊκο νοήματός της, το κρυμμένου βάθους της. Μ τ ν πέχουμε π τν τροφ ξαναβρίσκουμε τ γλύκα της κα ξαναμαθαίνουμε πς ν τν παίρνουμε π τν Θε μ χαρ κα εγνωμοσύνη. Μ τ «ν μειώνουμε» τς ψυχαγωγίες, τ μουσική, τς συζητήσεις, τς πιπόλαιες κοινωνικότητες, νακαλύπτουμε τν τελικ ξία τν νθρωπίνων σχέσεων, τς νθρώπινης δουλεις, τς νθρώπινης τέχνης. Κα τ ξαναβρίσκουμε λα ατ κριβς γιατ ξαναβρίσκουμε τν διο τν Θεό, γιατ ξαναγυρίζουμε σ᾿ Ατν κα δι᾿ Ατο σ λα σα κενος μς δωσε μέσα π τν τέλεια γάπη κα τ λεός Του.τσι τ νύχτα τς νάστασης ψέλνουμε:
«Νν πάντα πεπλήρωται φωτός, ορανός τε κα γ κα τ καταχθόνια. ορταζέτω γον πσα κτίσις, τν γερσιν Χριστο, ν στερέωται».

Μ μς ποστερήσεις ατς τς προσδοκίας, φιλάνθρωπε Κύριε!

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...